W cieniu. Śladami Bronisława Piłsudskiego

12 grudnia 2025 roku w Muzeum Miejskim w Żorach odbyło się otwarcie wystawy W cieniu. Śladami Bronisława Piłsudskiego — międzywydziałowego projektu artystyczno-badawczego twórców związanych z Akademią Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu.

W inauguracji projektu udział wzięli, dr Lucjan Buchalik, dyrektor Muzeum Miejskiego w Żorach, dr hab. Marta Płonka, prof. ASP, Prorektor ds. naukowych i współpracy z podmiotami zewnętrznymi, a także pomysłodawczynie i kuratorki wystawy: dr hab. Anna Kołodziejczyk, prof. ASP, oraz dr Daniela Tagowska.

Projekt łączy sztuki wizualne z refleksją antropologiczną, podejmując temat badań Bronisława Piłsudskiego nad kulturą Ajnów - rdzenną społecznością północnej Japonii i Sachalinu. Prezentowane w Żorach premierowe realizacje artystyczne odnoszą się do wizualności kultury Ajnów: ornamentyki, przedmiotów użytkowych, obrzędów, pieśni i legend. Artyści i artystki potraktowali te materiały nie jako zamknięte dziedzictwo, lecz jako pole napięć między dokumentacją a zawłaszczeniem, ochroną a zanikiem, fascynacją a przemocą. Biografia Piłsudskiego — od zesłania na Sachalin, przez życie wśród Ajnów, po późniejsze próby zainteresowania Europy wynikami badań — stała się ramą refleksji nad krążeniem, zanikiem i powrotami wiedzy.

Muzeum Miejskie w Żorach zostało wybrane jako miejsce inauguracji projektu ze względu na największą w Polsce kolekcję artefaktów związanych z kulturą Ajnów. Praca kuratorska i artystyczna prowadzona była „blisko archiwum” — poprzez uważną lekturę źródeł i odpowiedzialny przekład ich sensów na język współczesnej sztuki, bez egzotyzacji i uproszczeń. W centrum znalazły się kwestie etyki reprezentacji, transparentności pochodzenia materiałów oraz świadomości historycznych asymetrii. Zastosowane metody — praca ze śladem i materiałem, kompozycje dźwiękowo-przestrzenne oraz praktyka powolnego patrzenia — uczyniły sztukę narzędziem empatii i wrażliwym mediatorem tam, gdzie język nauki okazywał się niewystarczający.

Projekt został zrealizowany przez Muzeum Miejskie w Żorach oraz Akademię Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, przy wsparciu Samorządu Województwa Dolnośląskiego. Partnerem sympozjum otwierającego projekt było Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu (Oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu), a partnerem projektu — Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu. Wsparcia projektowi udzielił JM Rektor ASP we Wrocławiu, prof. Wojciech Pukocz.

Wystawa, którą można oglądać do 22 lutego 2026 roku, stanowi pierwszą tak szeroką próbę interpretacji dziedzictwa Bronisława Piłsudskiego w języku współczesnych sztuk wizualnych oraz ważny etap przygotowań do kolejnych odsłon projektu, planowanych także w Japonii.

Artyści/ Artystki:
Karol Babicz, Maria Bitka, Katarzyna Bogusz, Marta Borgosz, Agata Danielak-Kujda, Grzegorz Gajos, Jarosław Grulkowski, Magda Grzybowska, Łukasz Huculak, Aleksandra Janik, Stefania M. Jankowiak, Jakub Jernajczyk, Anna Kołodziejczyk, Jakub Leniart, Michał Marek, Kamil Moskowczenko, Sylwia Mucha, Łukasz Paluch, Przemek Pintal, Marta Płonka, Marlena Promna, Wojciech Pukocz, Anna Szewczyk, Daniela Tagowska, Maja Wolińska

Kuratorki: Anna Kołodziejczyk, Daniela Tagowska

Muzeum Miejskie w Żorach
Czas trwania wystawy: 12.12.2025 – 22.02.2026
Organizator:  Muzeum Miejskie w Żorach,
Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu
Scenografia: Marta Płonka, Mieczysław Piróg
Identyfikacja wizualna: Łukasz Paluch / Anomalia
Partner sympozjum otwierającego projekt:
Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu / Oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu
Partner projektu: Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu
Wsparcie: JM Rektor ASP Wrocław, prof. Wojciech Pukocz
Patronat medialny: Pismo Artystyczne Format
Projekt dofinansowano z budżetu Samorządu Województwa Dolnośląskiego
Dokumentacja wystawy: Grzegorz Gajos, Anna Kołodziejczyk