W cieniu. Śladami Bronisława Piłsudskiego

W cieniu. Śladami Bronisława Piłsudskiego to interdyscyplinarny projekt artystyczno-badawczy twórców i twórczyń z Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, łączący sztukę współczesną z antropologią. Punktem wyjścia są pionierskie badania Bronisława Piłsudskiego nad Ajnami i społecznościami Północno-Wschodniej Azji, których język, rytuały i materialna kultura w dużej mierze znane są dzięki jego dokumentacji.

 

Bronisław Piłsudski – wybitny polski etnograf, badacz ludów północno-wschodniej Azji i unikatowej kultury Ajnów – pozostaje w Polsce zaskakująco mało znany. Jego nazwisko nadal ginie w cieniu słynnego brata, marszałka Józefa Piłsudskiego, mimo że to właśnie Bronisław stworzył jedno z najważniejszych archiwów kultur społeczności rdzennych i mniejszościowych przełomu XIX i XX wieku. Zbiory pozyskane przez niego na Sachalinie i Hokkaido są dziś rozproszone między Polską, Japonią i Rosją, stając się podstawą wielu kolekcji muzealnych.

Prezentowane w Muzeum Miejskim w Żorach premierowe realizacje odnoszą się do wizualności kultury Ajnów badanej przez Piłsudskiego: ornamentyki, przedmiotów użytkowych, opisów obrzędów, pieśni i legend. Artyści traktują te materiały nie jako „gotowe dziedzictwo”, lecz jako przestrzeń napięć: między dokumentacją a zawłaszczeniem, ochroną a zanikiem, fascynacją a przemocą. Biografia Piłsudskiego — od zesłania, przez życie wśród Ajnów, po próby zainteresowania Europy wynikami badań — staje się ramą refleksji nad tym, jak wiedza migruje, znika i powraca.

„W cieniu” nie oznacza tu jedynie niewidoczności, lecz obszar pracy na pograniczach tego, co uznane i nazwane. Wystawa zaprasza do pytań o to, kto i czyim głosem opowiada historię Ajnów oraz jak sztuka może współcześnie przywracać podmiotowość tym, których przez dekady marginalizowano. To pierwsza tak szeroka próba interpretacji dziedzictwa Piłsudskiego w języku sztuk wizualnych.

Żory stają się naturalnym miejscem inauguracji — tutejsza kolekcja artefaktów ajnuskich jest największa w Polsce. Kuratorki i artyści pracują „blisko archiwum”: uważnie czytając źródła i ostrożnie przekładając je na współczesne formy, unikając egzotyzacji i uproszczeń. W centrum znajdują się etyka reprezentacji, transparentność pochodzenia materiałów oraz świadomość historycznych asymetrii. Stosowane strategie — minimalna interwencja, praca ze śladem i materiałem, kompozycje dźwiękowe, praktyka powolnego patrzenia — czynią sztukę narzędziem empatii i mediatorem tam, gdzie język nauki okazuje się niewystarczający.

Artyści/ Artyski:
Karol Babicz, Maria Bitka, Katarzyna Bogusz, Marta Borgosz, Agata Danielak-Kujda, Grzegorz Gajos, Jarosław Grulkowski, Magda Grzybowska, Łukasz Huculak, Aleksandra Janik, Stefania M. Jankowiak, Jakub Jernajczyk, Anna Kołodziejczyk, Jakub Leniart, Michał Marek, Kamil Moskowczenko, Sylwia Mucha, Łukasz Paluch, Przemek Pintal, Marta Płonka, Marlena Promna, Wojciech Pukocz, Anna Szewczyk, Daniela Tagowska, Maja Wolińska

kuratorki: Anna Kołodziejczyk, Daniela Tagowska
Organizator: Muzeum Miejskie w Żorach, Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu
Scenografia: Marta Płonka, Mieczysław Piróg
Identyfikacja wizualna: Łukasz Paluch / Anomalia
Partner sympozjum otwierającego projekt: Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu / Oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu
Partner projektu: Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu
Wsparcie: JM Rektor ASP Wrocław, prof. Wojciech Pukocz

Projekt dofinansowano z budżetu Samorządu Województwa Dolnośląskiego.